Civilizimi ilir
Vëllezër të gjuhës me histritët dhe liburnët, pra me origjinë ilire. Qëndruan gjatë pa u asimiluar, gjer në shekullin e tretë pas Krishtit, ku dhe pastaj u robëruan nga Perandoria Romake. Sot njihen si lidhje në mes civilizimit romak dhe atij ilirik. Mu për atë edhe sot flitet për ngjashmëritë gjuhësore në mes të gjuhës latine dhe asaj venete (ilire) të tyre. Qartë shiheshin dikur dhe shihen edhe sot si fis ilir që ishin shumë më të civilizuar se Galët (sot të zhdukur) dhe ligurët dhe zotërues të Pataviumit (300 prK), ku shihte që edhe Padova ishte qytet i fortë ekonomikisht dhe shumë mirë i organizuar administrativisht. Situlat ishin dhe janë dokument e gjallë i shoqërisë së Venetëve. Pas vitit 600 para Krishtit, në gjysmën e periudhës së Hallstattit, filloi lulëzimi artistik në mesin e Venetëve të Adriatikut, krahinave të Alpeve qendrore dhe luginës së poshtme të lumit Po si dhe Adriatikut të Epërm që është Sllovenia e sotme e deri në Italinë Veriore. Situlat e venetëve ishin prodhim i enëve të bronzit të zbukuruara me zbukurime të përmendura, të bëra me dorë me një teknikë të posaçme toreutike. Enët e vogla ceremoniale quheshin situla dhe përdoreshin kryesisht për pirje rituale. Situlat ishin një kompozim dhe funksionim i dalluar me prejardhje Etruske, të cilat kishin edhe ndikim të madh artistik në zhvillimin e kulturave që në atë kohë lulëzonin. Kulturat e tilla, gjithsecilat i kishin karakteristikat dalluese, por edhe elementët e përbashkët, por situlat të cilat prodhoheshin nga venetetë e Adriatikut ishin posaçërisht një prodhim i posaçëm (unik), ku arkeologët dhe historianët i dhanë një emër të të përveçëm:
dhe si të tilla u quajtën arti i situlave venete (J. Shavli, Matej Bor dhe Ivan Tomazhiç Veneti - First Builders of European Community, Editiones Veneti, Vienna, Boswell, British Columbia, 1996).
Përmenden në ‘Iliadë’
Burimet italiane thonë: “Krahina në mes Veronës dhe detit Adriatik, e njohur nga Romakët si Venetia, duket që është shumë e vjetër dhe ka shumë gjurmë të lashtë se është banuar nga një popull i vjetër - etruskët. Më vonë u popullua nga venetët, fis ilir, emri i të cilëve jeton edhe sot e kësaj dite si Venicë dhe si i tillë e tërë ajo pjesë quhet Il Veneto. Homeri i përmend venetët e lashtë si fis ilir në shek. XII-të PrK në kohën e luftës së Trojës. Më vonë, venetët përmenden edhe nga Herodoti, Euripidi, Sofokliu, Polibi Straboa dhe shumë klasikë të tjerë. Në pjesën e 13-të të ‘Iliadës’, Homeri thotë që Mbreti Pilaimen i udhëhoqi paflagonët në Trojë që nga toka e enetëve (1). Homeri gjithashtu thotë që Pilaimeni shoqërohej për në Trojë nga i biri Harpali, i cili nuk u kthye kurrë në tokën e të parëve(2), pra në tokën e enetëve. Hulumtimet sllovene tregojnë që venetët në tokat e sotme sllovene quheshin Vendelici dhe ata ishin të parët e atyre tokave, venetët nuk njiheshin vetëm me emrin veneti, por me emra tjerë si: Veneli, Venienii, Venocontes (3). Provat kruciale të Kulturës Crannoge në Slloveni u gjetën në Lublanica në Smreçica, Blatne Brezovica Bistar, Notranje Gorice, Shivçev Prokop, pastaj në lumen Izhica në Parte, Maharski Prokop, Veliko Mostishte dhe Shpica (Stepan Panteliç, Veneti were autochtonous in Carinthia (1,2,3,). Histritët klasifikohen nga i njëjti burim si “venetik”, fis ilir me pak veçori gjuhësore nga ilirët e tjerë. Përmenden edhe nga Dante Aligeri.
Gjetjet arkeologjike
Gjetjet janë , gjetjet arkeologjike por ato nuk flasin shqip se ne jemi larg kësaj dege, jemi larg edhe me mentalitet se duhet ta gjejmë vetën pas shekullit XVI. Mbi 400 gurë, tabelëza metalike, urne që datojnë para shek. IV para Krishtit, janë gjetur rreth Padovës, qendër e madhe kulturore, dhe ishte mbetje nga kulturat që lulëzonin në këto anë, mbi 2 000 vjet përpara. Disa shkrime janë në latinisht e disa të tjera në venetishte, të cilat ende sot e kësaj dite nuk janë deshifruar. Por, në qarkun e këtyre tabelëzave gjende fshehtësia e karakterit venet. Përmbi të gjitha gjetjeve, janë edhe një numër i statujave të vogla, veglave të ndryshme pune, armë, vazo, para metalike, por më kryesorja janë mbi 200 shkrime në shkrimin venet, të cilat quhen Tabelëzat e Alfabetit, të cilat e mbajnë edhe çelësin e misterit. Kultura venete e shekullit VII-IV prK e kishte edhe Perëndeshën Reitia. Për të treguar se të tjerët mundohen ta gjejnë vetën edhe aty ku dhe kur nuk ishin tregon edhe kjo: “ Një poet i duartrokitur (!) nga Sllovenia, Matej Bor, është i pari që i ka dekriptuar skriptet e vjetra venete (?) dhe thotë që venetishtja është një gjuhë proto-sllave. Ai gjithashtu e thotë që gjuha e Frigase ishte gjuhë sllave. Ky person, i cili është i përkrahur nga qeveria sllovene për “zbulimet” e tij arkeologjike dhe i cili është duke u dekoruar me tituj dhe çmime të larta akademike të Sllovenisë, së basku me historian dhe arkeolog të tjerë është duke e përhapur tezën qesharake se “venetët janë sllovenët e lashtë”( burime italiane)”.Shiko më shumë, Illyrians Page.
No comments:
Post a Comment